الحق المبین (کتاب)

کتاب «الحق المبین فی تصویب المجتهدین و تخطئه الاخباریین»، تألیف شیخ جعفر کاشف الغطاء (م، ۱۲۲۷ ق)، کتابی است استدلالی در ردّ اخباریین و اثبات درستی و حق بودن اصولیین. علامه کاشف الغطاء در این اثر، به بررسى آراء علماى اصولى و اخبارى پرداخته و در واقع، فرق‌هاى میان این دو گروه را مورد بررسى قرار داده است.

مؤلف کتاب

شیخ جعفر کاشف‌الغطاء (۱۲۲۸-۱۱۵۴ ق)، از علمای نامی شیعه در قرن سیزدهم هجری و از شاگردان وحید بهبهانی و سید بحرالعلوم بود. وى مجتهد، فقیه، اصولى، متکلم، متولد و متوفی در نجف است. نسب او به مالک اشتر مى رسد.

عالمان بزرگی همچون سید جواد عاملی، شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر الکلام)، حجت الاسلام رشتى و حاجى کلباسى از شاگردان او هستند.

برخی آثار معروف دیگر او عبارتند از: کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، العقائد الجعفریه فى اصول الدین، اثبات الفرقة الناجیة من بین الفرق الاسلامیة.

محتواى کتاب

شیخ جعفر کاشف الغطاء در این اثر، به بررسى آراء علماى اصولى و اخبارى پرداخته و در واقع، فرق‌هاى میان اخباریان و اصولیان را مورد بررسى قرار داده است.

در برابر علماى اخبارى که غالباً معتقد به عدم حجیت ظواهر کتاب هستند، اندیشمندان اصولى، به حجیت ظواهر آیات قرآن اعتقاد دارند. آنان با ردّ استدلال‌هاى اخبارى‌ها به استدلال بر حجیت ظواهر کتاب مى‌پردازند.

شیخ جعفر کاشف الغطا نیز از بزرگان مکتب اصولى است که مبارزات علمى و عملى زیادى در برابر اخبارى‌ها داشت. وى، در ردّ اولین استدلال اخبارى‌ها، در کتاب «الحق المبین» مى‌نویسد: «منع از عمل به ظواهر کتاب مگر به واسطه ائمه اطهار(ع)، با آیات فراوانى که در کتاب وجود دارد، تعارض دارد؛ آیاتى با این مضمون که قرآن، عربى مبین است و کتاب هدایت و تبیان به سوى حق و صراط مستقیم است و بشارت مى‌دهد مؤمنان را و انذار مى‌کند کافران را و مذمت مى‌کند کسانى را که در آن تدبّر نمى‌کنند ...».

وى، چنین ادامه مى‌دهد: آیا با اعتقاد شما (اخباریان)، مسلمانان مورد تشنیع و اهانت سایر ملل واقع نمى‌شوند که آنان (مسلمانان) قرآنشان را نمى‌فهمند و از آن فایده‌اى نمى‌برند.

مباحث کتاب «الحق المبین»، در قالب هشت «مطلب» ارائه شده، آن‌گاه در خاتمه، ۱۶ قاعده فقهى زیر که در امر استنباط بسیار مورد نیاز است، ذکر شده است:

قاعدة الاحسان، تأدیة الید، الغرر، انما یحلّل الکلام و یحرّم الکلام، الاعتداء بالمثل، ما یضمن و ما لایضمن، الوفاء بالشرط، الولایة، اعطاء فعل النائب حکم فعل المنوب عنه، الاغتفار فى الثوانى، ما یقبل النقل بالشرط و الصلح و ما لایقبل، لاضرر و لاضرار، نفى العسر والحرج، ان الاذن فى ترک الواجب والندب لایفید سوى رفع الوجوب، ان الحکم الحرام فى الابتداء ینجرّ الى اثره فى البقاء، ان ما مقدماته اختیاریة اختیارى.

منابع

• کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری.
• ویکی نور.